Opheffen van het risico-kans dilemma

Hoeveel risico wilt u nemen om nieuwe kansen te creëren? Elke ondernemer zal bevestigen dat zonder risico te nemen er niets gebeurt. En bij te veel risico, je alles verliest. Risico nemen en kansen creëren gaan nu eenmaal hand in hand, tenminste zo wordt gedacht. Hoe meer risico, hoe meer kans. Dus nogmaals de vraag, hoeveel risico bent u bereid te nemen voor nieuwe kansen?

Misschien denkt u: “Dat hangt af van wat en hoeveel ik daardoor kan winnen”. Want we willen allemaal toch vooruitkomen in het leven. We weten dat we niet te weinig, maar ook niet te veel risico willen en moeten nemen. Er bestaat een bandbreedte waarin we met rationele argumenten, modellen en metingen het risico goed proberen in te schatten. Echter, onze schattingen en realiteit lopen steeds vaker uiteen, zeker in het laatste decennium (politieke peilingen, zorgvraagstukken, energieverbruik, consumentengedrag, groeiprognose, financiële markten, etc.). Buiten deze bandbreedte kom je in de no-go-zone. Gaan we er toch in, dan bagatelliseren we de risico’s en moraliseren we zelfs onze beslissingen zonder tegenspraak of andere invalshoeken te dulden. Alles voor de handel, nietwaar?

Als we risico’s nemen dan verliezen we vaker dan dat we winnen. We nemen dat op de koop toe omdat we op zoek zijn naar die ene grote kans, the big win, die het achteraf allemaal waard moet maken. Zo hebben we ons leven nu eenmaal ingericht. Hoe slechter onze huidige positie is of hoe minder er te verliezen is, hoe meer risico we bereid zijn te nemen. Dit maakt dat jongeren theoretisch ondernemender zijn dan wie dan ook.

Wanneer we verliezen kunnen we twee dingen doen. Of we nemen in het vervolg minder risico, omdat het gevoel van verlies meer invloed heeft dan de drang naar eventuele winst in de toekomst. Of we gaan juist meer risico nemen om de geleden verliezen te compenseren. Doen we het eerste dan worden we steeds behoudender, doen we het tweede dan worden we steeds roekelozer.

Wanneer we winnen, dan behouden we de strategie of we gaan meer risico nemen voor grotere winsten. Want in het heetst van de strijd is het moeilijk stoppen. Immers er is al zoveel geïnvesteerd dat stoppen bij voorbaat verlies betekent. Al was het alleen maar gezichtsverlies. Het is een soort oerdrang. Zelden kunnen we er een rem op zetten. We stoppen pas als boem ho is. Uiteindelijk verliest de meerderheid altijd. De grote winst van de enkeling moet toch ergens vandaan komen.

Wat we vergeten of winnaars niet graag toegeven is dat bij winst geluk een grote rol speelt. Je kunt er net naast zitten, de timing is verkeerd, een verkeerde plek of ander milieu. Zo kun je meerdere zaken noemen waar je weinig invloed op hebt, maar die voor winst noodzakelijk zijn en net jouw kant zijn opgevallen. Natuurlijk, de voorbereiding en het talent ligt bij onszelf, maar om als eerste over de streep te komen speelt geluk altijd een belangrijke rol.

Dreigt het niet jouw kant op te vallen dan hebben we fail-safes, zoals lobbyen, bluffen en gunnen. Het zijn uitgekiende strategieën waarmee we met mindere kaarten de winst binnen halen. Bv. ongeschikte producten en zelfs inferieure diensten die de voorkeur krijgen boven andere. En als iemand er succes mee heeft, dan is hij of zij ineens het lichtend voorbeeld geworden hoe ook wij ons werk en leven op deze manier invulling moeten geven. Denk maar aan de oneindige top 10 lijsten wat succesvolle, machtige, invloedrijke of beroemde mensen doen. Totdat je verliest want dan ben je direct de onbetrouwbare onbezonnen schlemiel. Een systeem waarin fouten hard worden aangepakt en slechts enkelen de winst pakken van de velen die verliezen. Zo heeft het altijd gewerkt, zo werkt het nog steeds, en er is geen reden te bedenken dat het in de toekomst nog steeds niet zo zou werken.

Dus mijn vraag is wederom: Hoeveel risico wilt u nemen om nieuwe kansen te creëren? Het is het eeuwenoude risico-kans dilemma waar we elke dag mee worstelen: grotere risico’s betekent meer nieuwe kansen, maar ook grotere kans op verlies. Thuis, op het werk maar ook in de maatschappij.

Waarschijnlijk gelooft u het niet, maar wat als ik u zou vertellen dat er een manier is waarmee je het risico-kans dilemma (risk-opportunity dilemma) kunt opheffen? Dat de relatie tussen risico en nieuwe kansen verbroken kan worden. Het voordeel daarvan is dat risico en nieuwe kansen onafhankelijk van elkaar kunnen bewegen. Kleiner risico betekent dan niet automatisch minder kansen. En omgekeerd betekent meer kansen niet automatisch groter risico.

Het dilemma wordt veroorzaakt doordat in het huidige systeem beide bediend worden wat tot conflicten en perverse situaties kan leiden. Wat we nodig hebben zijn twee systemen die autonoom van elkaar kunnen functioneren. Het eerste systeem verlaagt het risico dat ons iets slechts overkomt en het andere systeem verhoogt de kans dat iets goeds ontstaat.

Voor systeem 1, laten we dat Verticaal Samenwerken^* noemen, kunnen we in eerste instantie het huidige systeem prima voor gebruiken. Voor systeem 2, laten we dat Horizontaal Samenwerken^* noemen, is een nieuw denk- en werkkader nodig. Waarom? Omdat als we het denk- en werkkader van systeem 1 gebruiken blijft het dilemma voortbestaan. Systeem 1 en 2 zijn dus niet hetzelfde, lijken niet op elkaar, maar vormen tezamen wel één geheel.

Verticaal Samenwerken staat voor excellente uitvoer. Hier wordt de angst gemanaged en heeft als doel om stabiliteit te creëren door het risico te verlagen dat we systematische fouten maken of ons iets slechts overkomt. Iets wat we redelijkerwijs beheersen en mensen houvast biedt in het hier en nu. In Verticaal Samenwerken hebben we anderen nodig om het risico te verlagen.

Horizontaal Samenwerken staat voor excellente vernieuwing. Hier wordt met Hoop geleid en heeft als doel om perspectief te creëren door de kans te verhogen dat iets goeds ontstaat. Hoop betekent: “Een kans dat iets ontstaat wat met zekerheid goed en zinvol is.” Dit is iets wat dicht bij de mens staat. Hier hebben we elkaar nodig om deze kans te verhogen waarmee we de grootste vooruitgang behalen.

Twee systemen die samen het Kennis-gebaseerd Samenwerkingsmodel^* vormen en het begrip samenwerken vorm en inhoud geven. Ze zijn onderscheidend, geven samenhang en vormen op deze wijze een geheel.

Als werken met Hoop ontbreekt, dan is de wil om voor elkaar te gaan beperkt. We lopen hierdoor een groot risico dat vanuit ieders eigenbelang de versplintering, verruwing en onzekerheid juist toenemen. Met als gevolg dat een ieder zich sterker terugtrekt op zijn eigen eiland en blokkades opwerpt, zowel op de werkplek, in de organisatie, als maatschappij en natuurlijk in de politiek. Dat is pas een risico!

Door het begrip Hoop toe te voegen aan het bestaande, je huidige denken en werken, ontkoppel je de relatie tussen risico’s en kansen. Er gaat een nieuwe wereld open waar een scala van mogelijkheden zich aandienen. Hoop navigeert door onzekerheid naar een kansrijke toekomst. En onzekere tijden zijn al lang aangebroken. Dus vraag ik het u net even anders: “Hoeveel risico bent u nu bereid te nemen om nieuwe kansen te creëren?”